10 Soruda EYT Son Durum

Kamuoyunda uzun zamandır tartışılagelen EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) düzenlemesinin ana  çerçevesi, daha doğrusu ilk sigortalılık başlangıcı 8 Eylül 1999 tarihinden önce olanlar bakımından  emeklilik için yaş şartı aranıp aranmayacağı hususu 28 Aralık 2022 günü Cumhurbaşkanı’nın  yaptığı basın açıklaması ile biraz netleşmiş oldu. 

Ancak, ortada henüz resmi kanun teklifi olmadığından, ayrıca Cumhurbaşkanı’nın yaptığı  açıklama sonrasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılacak düzenlemenin  ana hatları ilgili herhangi bir resmi duyuru/açıklama yapılmadığından EYT düzenlemesi ile ilgili  bu aşamada kesin şeyler söylemek yanıltıcı olacaktır.

Zira, ortada henüz net olmayan pek çok husus bulunmaktadır. 

Öncelikle Cumhurbaşkanı’nın 28 Aralık 2022 tarihinde yaptığı açıklamada özet olarak; 

• Emeklilikte sigortalılık süresi, yaş ve prim gün sayısı olarak üç şartın olduğu, EYT konusunun ise 1999 yılında yapılan düzenleme nedeniyle emeklilikte yıl ve prim günü  şartını doldurduğu halde, yaş şartı nedeniyle beklemek zorunda kalan çalışanların  taleplerinin söz konusu olduğu, 
• Sistemin idamesine zarar vermeden ve ülke ekonomisinin üzerine kaldıramayacağı yükler  bindirmemek için şimdiye kadar bu yöndeki düzenlemeyi erteledikleri,  
• EYT kapsamında yapılacak olan düzenlemenin 08 Eylül 1999 tarihi öncesinde işe  başlayanları kapsayacağı, 
• Buna göre, yapılacak düzenlemeden sadece emeklilik şartlarından ilk ikisini tamamlamış  (sigortalılık süresi + prim gün sayısı) olup da yaş sebebiyle emekli olamayanların  yararlanabileceği,  
• Emeklilik hakkının kullanılması hususunda herhangi bir yaş sınırı uygulanmayacağı, • Yapılacak düzenlemenin SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı ayırımı yapılmadan herkes için  uygulanacağı, 
• Yapılacak düzenlemeden 2 milyon 250 bin kişinin yararlanacağı, 
• Emekli olduktan sonra sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edecek  olanlar için sosyal sigorta prim teşviki getirileceği, 
• İşverenlere kıdem tazminatı ödemeleri için Kredi Garanti Fonu destekli bir paketinin  devreye alınacağı,

belirtilmiştir

Cumhurbaşkanının yaptığı açıklamalar ile daha önce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının çeşitli  platformlarda yaptığı açıklamalar arasında farklılık bulunmaktadır. 

Ön önemli farklılık EYT kapsamında emekli olabilecek kişi sayısındadır. Çalışma Bakanı daha  önce yaptığı açıklamalarda EYT kapsamında yaklaşık 5 milyon kişi olduğu ve yaş şartının  kaldırılması durumunda da Ocak/2023 ayı itibariyle 2 milyon kişinin hemen emekli olabileceği  belirtilmiş ve 8 Eylül 1999 öncesi prim gün şartının değiştirilmeyeceği, yapılacak olan  düzenlemenin sınır koyan bir düzenleme olmayacağı, herkesi kapsayan bir düzenleme olacağı yönünde açıklamalarda bulunmuş ise de, Cumhurbaşkanının açıklamasında yapılacak düzenlemeden 2 milyon 250 bin kişinin yararlanacağının belirtilmiş olması, bize kapsamın  daha dar olacağını göstermektedir. 

Dolayısıyla, ortada henüz resmi bir taslak kanun metni olmamakla birlikte Cumhurbaşkanının 28  Aralık 2022 tarihinde yaptığı açıklamaları dikkat alınarak merak edilen konular  cevaplandırılmaya çalışılacaktır. 

Soru-1: Kimler EYT kapsamına giriyor ve hangi şartlarla EYT’den emekli  olunabilecek?  

Yapılan acıkmalara göre EYT düzenlemesinden ilk sigortalılık başlangıcı (emeklilik primi ödenmiş  uzun vade sigorta kolları başlangıcı) olan SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı, Banka-Sigorta Sandığı  sigortalıları yararlanabilecektir. 

SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı ve Banka-Sigorta Sandığına tabi olan kişiler bakımından  herhangi bir ayırım olmayacaktır. 

Çalışma Bakanı daha önce yaptığı açıklamalarda 8 Eylül 1999 öncesi prim gün şartının  değiştirilmeyeceği, yapılacak olan düzenlemenin sınır koyan bir düzenleme olmayacağı belirtilmiş  olmasına karşın, Cumhurbaşkanı tarafından yapılan açıklamada emeklilikte yapılacak  düzenlemeden emeklilik şartlarından ilk ikisini tamamlamış (sigortalılık süresi +  prim gün sayısı) olup da yaş sebebiyle emekli olamayanların yararlanabileceği belirtildiğinden, EYT’lilerin beklediği gibi 1999 öncesi emeklilik şartlarına tamamen  dönülmeyeceği, sadece 4447 sayılı Kanunla getirilen kademeli yaş şartının kaldırılacağı  anlaşılmaktadır. 

Dolayısıyla, farklı bir düzenleme yapılmayacak olursa, SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’na tabi  kişiler EYT kapsamında aşağıdaki şartları yerine getirerek emekli olabileceklerdir.

Cumhurbaşkanı’nın açıklamasında, sosyal güvenlikte kısmi emeklilik dediğimiz daha az prim gün  sayısı (SSK’da 3600 gün, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’nda 5400 gün) ve belli bir yaş (kadın ise 50,  erkek ise 55 yaş) şartı ile emekli olunup olunamayacağı konusunda herhangi bir açıklama  yapılmadığından, yapılacak olan düzenleme ile ilgili kanun teklifi TBMM’ye sunulduğunda bu  husus netleşecektir.  

Soru-2: EYT kapsamında emeklilik için hemen başvuru yapılabilir mi? 

Yapılan açıklamalara göre, EYT kapsamında olan kişilerin emekli olabilmesi için sigortalılık süresi  ve prim gün sayısı şartını yerine getirmiş olmaları gerekmektedir. 

Şu anda bu iki şart yerine getirilmiş olsa dahi konuyla ilgili düzenleme henüz yasalaşmadığından  SGK’ya herhangi bir emeklilik başvurusu yapılması mümkün değildir. 

Böyle bir başvuru yapılsa dahi, henüz yasa çıkmadığından yapılacak emeklilik başvuruları SGK  tarafından reddedilecektir. 

Dolayısıyla, kapsama giren kişilerin emeklilik için EYT ile ilgili düzenlemenin yasalaşmasını  (muhtemelen 2023/ocak ayı) beklemeleri gerekmektedir. 

Soru-3: EYT’den yararlanmak için belli bir başvuru süresi olacak mı? 

İlk sigortalılık başlangıcı 8 Eylül 1999 ve öncesi olan kişiler için yaş şartının kaldırılması  durumunda EYT kapsamında emekli olabilmeleri için sigortalılık süresi ve prim gün sayısı  şartlarını yerine getirmeleri gerecektir.  

Cumhurbaşkanının açıklamasına göre, EYT kapsamına giren kişilerin emeklilik şartlarından olan  sigortalılık süresi ve prim gün sayısını tamamlamış olmaları gerektiğinden, yasa yürürlüğe  girdiğinde bu iki şartı yerine getirenler, yürürlük tarihinden sonra hemen emeklilik için başvuru  yapıp emekli aylığı bağlatabileceklerdir. 

Buna karşın, ilk sigortalılık başlangıcı 8 Eylül 1999 ve öncesi olmasına karşın, henüz sigortalılık  süresini (kadın ise 20 yıl, erkek ise 25 yıl) ve/veya prim gün sayısını tamamlayamamış olanlar,  sigortalılık süresini ve prim gün sayılarını tamamladıktan sonra SGK’ya emeklilik için başvuru  yapabileceklerdir. 

Dolayısıyla, yaş şartı kaldırıldığından bazı kişiler yasa yürürlüğe girdikten sonra hemen emekli  olabilecek iken, bazı çalışanlar zaman içerisinde (2024 ve sonraki yıllarda) sigortalılık süresi ve  prim gün sayısını tamamladıklarında emekli olabileceklerdir. 

Soru-4: EYT kapsamında emeklilik için SGK’ya nasıl başvuru yapılacaktır?

EYT kapsamında emekliliğin, normal emeklilik başvurusundan bir farklı bulunmamaktadır. 

Dolayısıyla, EYT kapsamında emekli olmak isteyenler “Gelir, Aylık, Ödenek Talep Belgesi”  isimli formu doldurarak aşağıdaki üç yöntemle başvurularını yapabilecektir. 

SGK emekli aylıklarını, başvurunun yapıldığı tarihi takip eden ay başından geçerli  olmak üzere aylığı bağlamaktadır. 

Emekli aylığı gecikmeli bağlansa dahi, geriye dönük hesaplama yapılarak toplu ödeme  yapılmaktadır. 

Emekli aylığı avansı

Sosyal güvenlik mevzuatına göre, emekli aylığı bağlama işlemlerinin 90 gün içinde  sonuçlanmaması halinde, aylık bağlanmasına hak kazandığı anlaşılan sigortalı ve hak  sahiplerine yazılı talepte bulunmaları halinde, ilerideki alacaklarından mahsup edilmek üzere her  üç ay için net asgari ücretin 3 katı tutarında avans ödenmekte, verilen avanslar birikmiş  aylıklardan mahsup edilmektedir. 

EYT kapsamında emeklilik için başvuru sayısı çok olacağından, SGK’nın emekli aylığı bağlama  süresi de muhtemelen normal süreden (ortalama 10-15 gün) çok fazla uzun sürebilecektir.  

Dolayısıyla, EYT kapsamında emeklilik için başvuru yapan, ancak aylık bağlama süresi uzayacak  olan kişilerin istemeleri durumunda SGK’dan avans alma hakkını kullanmaları mümkün  olabilecektir.  

Soru-5: EYT kapsamında emekli olanların aylıklarında bir indirim yapılacak mı? 

Gerek Cumhurbaşkanı’nın gerekse daha önce Çalışma Bakanının yaptığı açıklamalara göre, EYT  kapsamında emekli olanların yaş şartı kaldırılmasına bağlı olarak erken emekli olmalarından  dolayı emekli aylıklarında herhangi bir indirim söz konusu olmayacaktır. 

Dolayısıyla, EYT kapsamında emekli olacak kişilerin emekli aylıkları mevcut kurallara göre  hesaplanacaktır. 

SSK (4/a) statüsündeki kişilerin yaklaşık ne kadar emekli aylığı alabileceklerini SGK’nın internet  sitesindeki uygulamayı (https://uyg.sgk.gov.tr/AylikHesap/) kullanarak öğrenmeleri  mümkün olacaktır. 

Soru-6: Aday çırak, çırak veya stajyer sigortalılık başlangıcı olanlar EYT’den emekli  olabilecek mi? 

Aday çırak, çırak veya stajyer sigortalılıklarında sadece kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası, meslek  hastalığı, hastalık) primi ödenmekte, uzun vadeli sigorta kolları (emeklilik) primi ise  ödenmemektir. 

Dolayısıyla, aday çırak, çırak veya stajyer sigortalılıklarında emeklilik primi ödenmediğinden, bu  tür sigortalılık başlangıçları emeklilik şartlarının belirlenmesinde dikkate alınmamaktadır.  

Bu çerçevede, Cumhurbaşkanının açıklamaları ve daha önce Çalışma Bakanının yaptığı  açıklamalar dikkate alındığında 8 Eylül 1999 ve öncesi bir tarihte aday çırak, çırak veya stajyer  sigortalılıktan kaynaklanan sigortalılık başlangıcı olanlar EYT kapsamında emekli  olamayacaklardır. 

Soru-7: Geçmişte kademeli yaş şartına takılarak gecikmeli emekli olanların hak  kaybı telafi edilecek mi? 

İlk sigortalılık başlangıcı 8 Eylül 1999 ve öncesi olan pek çok kişi sigortalılık süresi ve prim gün  sayısını tamamlamış olmasına rağmen 4447 sayılı Kanunla getirilen kademeli yaş şartı nedeniyle  1 ila 17 yıl gecikmeli emekli olabilmiştir. 

Gerek Cumhurbaşkanının son açıklamasında gerekse Çalışma Bakanının daha önceki  açıklamalarında, bu durumda olup, gecikmeli emekli olmuş kişilerin hak kayıplarının telafi  edilmesi konusu hiç gündeme gelmemiştir. 

Yapılacak olan EYT düzenlemesinde yaş şartının tamamen kaldırılacak olması, geçmişte bu  konuda mağduriyet yaşamış (gecikmeli emekli olabilmiş) olanların da geriye yönelik hak  taleplerini gündeme getirebilecek ve bu konuda çok sayıda davanın açılmasına yol açabilecektir.  

Dolayısıyla, adalet ve hakkaniyet ilkeleri dikkate alınarak geçmişte bu konuda mağduriyet  yaşayanların da hak kayıplarının telafisi hususu değerlendirilmesinde fayda vardır. 

Soru-8:8/9/1999 tarihinden sonra ilk defa çalışmaya başlayan ve prim gününü  dolduranlar EYT kapsamında emekli olabilecek mi? 

Cumhurbaşkanı tarafından yapılan açıklamaya göre, ilk sigortalılık başlangıcı 9 Eylül 1999 ve  sonrası olan kişiler EYT kapsamına girmediklerinden bu durumda olan sigortalılar emeklilik için  gerekli olan prim gün sayısını doldurmuş olsalar dahi EYT kapsamında emekli olamayacaklardır.  

Bu durumda olan SSK (4/a) sigortalıları aşağıdaki şartlarla emekli olabileceklerdir.

Doğal olarak durum, önümüzdeki yıllarda yeni bir EYT sorununu (ikinci EYT’liler) gündeme  getirecektir.  

Örneğin, 1 Ocak 2000 tarihinde 22 yaşında işe başlamış ve bugüne kadar da kesintisiz çalışarak  8000 günden fazla prim gününe ulaşmış 44 yaşındaki bir kadın emeklilik için 58 yaşını, erkek ise  60 yaşını bekleyecektir. 

Dolasıyla, bu durum adaletsizliğe ve eşitsizliğe yol açacağından, ilk sigortalılık başlangıcı 9 Eylül  1999 ve sonrası olan kişilerin emeklilik yaş şartının kademeli bir geçişle adalete ve hakkaniyete  uygun olacak şekilde yeniden düzenlenmesinde fayda vardır. 

Soru-9: EYT kapsamında emekli olacak kişilere işveren kıdem tazminatı ödemek  zorunda mı? 

Kıdem tazminatını düzenleyen 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14.maddesi uyarınca, emekli aylığı  şartlarını yerine getirme durumu kıdem tazminatına hak kazandıran haller arasında yer  almaktadır. 

Dolayısıyla, çalıştığı işyerinde 1 yıldan fazla kıdemi olan ve EYT yasası çıktıktan sonra da SGK’ya  başvurarak emekliliğe hak kazandığına dair yazı alıp, çalıştığı işyerine ibraz eden işçilerin  çalıştıkları süreye ilişkin kıdem tazminatının işyerlerince nakden ve defaten ödenmesi  gerekmektedir. 

Ancak, Yargıtay kararlarına göre, (Yargıtay 9. HD, 10.12.2012 Tarih, 2010/29003E,2012/41844) işçinin taksitle ödemeyi kabul etmesi ve bu konuda işçi ve işveren olarak karşılıklı protokol  yapılması şartıyla feshe bağlı işçilik alacaklarının (kıdem, ihbar, yıllık izin ücreti vd.) taksitle  ödenmesi mümkün olabilecektir. 

Aynı şekilde, emekli olup, aynı işyerinde çalışmaya devam edecek olan personelin de kabul  etmesi durumunda karşılıklı protokol yapılarak, emeklilik tarihine kadar olan kıdem tazminatı  tutarının ödenmeyip, emeklilik sonrasındaki çalışma dönemi sonrasına ötelenmesi mümkündür. 

Ancak, bu konuyla ilgili ileride çalışan ile herhangi bir ihtilaf yaşamak için, emeklilik öncesi ve  sonrası kıdem tazminatının nasıl hesaplanacağı, hangi durumlarda ödeneceğinin mutlaka yazılı  protokole bağlanmasında fayda vardır. 

Soru-10: EYT uygulaması nedeniyle işverenlere herhangi bir destek sağlanacak mı? 

EYT kapsamında yaş şartının kaldırılması, özel sektör işyerlerinde deneyimli ve tecrübeli pek çok  personelin işten ayrılmasına yol açabilecektir. 

Esasen, mevcut durumda da ilk sigortalılık başlangıcı 8 Eylül 1999 ve öncesi olan kişiler, SGK’dan  15 yıl sigortalılık süresi+3600 prim gün sayısı şartlarının yerine getirildiğine dair yazı alıp, çalıştığı  işyerine vererek kıdem tazminatlarını alabilmekte ise de bu durumda yaş şartının doldurulmamış  olması nedeniyle SGK tarafından emekli aylığı bağlanmadığından kişiler bu imkânı kullanmayıp,  işyerinde çalışmaya devam etmeyi tercih etmekteydiler.

Ancak, EYT düzenlemesi ile birlikte sigortalılık süresi ve prim gün sayısını doldurmuş pek çok kişi  yaş şartı aranmaksınız emekli aylığı şeklinde gelir edeceklerinden, emekli olmayı tercih  edeceklerdir.  

Bu durum, özel sektördeki pek çok işyerinde öngörülen/bütçelenen kişi sayısından çok daha fazla kişiye kıdem tazminatı ödemesi yapmasına yol açacaktır. 

Cumhurbaşkanı ve Hazine ve Maliye Bakanının açıklamalarına göre, işverenlerin bu konuda  karşılaşacakları kıdem tazminatı yükünün hafifletilmesi amacıyla Kredi Garanti Fonundan %75  kefalet karşılığında alınacak kredinin işçilere ödenmesi şartıyla işverenlere düşük faizli kredi  imkânı sağlanacaktır. 

Yine, emekli olup, sosyal güvenlik destek primi ödemek suretiyle çalışmaya devam edecek  işçilerden dolayı işverenlere 5 puanlık sigorta primi teşviki sağlanmak suretiyle, emekli işçi  maliyeti normal çalışan seviyesine indirilmeye çalışılacaktır.

Etiketler

• Vergi
• Sosyal Güvenlik
• Celal Özcan