Ülkeler arası gerçekleştirilen mal ile hizmet alımını ve satışını kapsayan işlemlere, dış ticaret denir. Dış ticaret, ekonomik büyümenin temel faktörlerinden biridir. İthalat ve ihracat verileri, işletmelerin ve devletin gelecek yatırımlarının planlanmasında ve ülkenin ekonomi politikalarının belirlenmesinde önemli bir yere sahiptir.
Dış Ticarette Temel Hedefler Nelerdir?
İthalat ve ihracat dış ticaretin başlıca konularıdır. Ülkeler dış ticarete kendi aralarında mal alışverişi yaparak katılır. Dış ticarette temel hedefler şunlardır:
- Dış ödemelerdeki dengesizliklerin giderilmesi: Ödemeler bilançosunda açık veren ülkeler, ithalatı azaltarak ve ihracatı artırarak açığı kapatabilir.
- Üretim ve kaynak açığının karşılanması: Kalkınmak için üretim ve kaynağa ihtiyaç duyan ancak bunları kendi üretemeyen gelişmekte olan ülkeler, bu kaynaklara ithalat yoluyla sahip olabilirler.
- İç ekonomide bulunan ürün fazlasına pazar sağlanması: İç piyasada kullanılmayan veya fazla olan ürünleri ülkeler dış pazarlarda satabilir.
- Geniş piyasa hacmi: Kapalı ekonomilerde üretim sadece iç piyasaya göre yapılır. Bu durum piyasa darlığına yol açar. Dış piyasalara göre üretim yapmak geniş piyasa hacmi sağlar.
- Ekonomik kalkınma: Dış ticaret, ülkelerin birbirine yakınlaşmasında önemli bir etkendir. Diğer ülkelerin davranışlarından ve ihtiyaçlarından haberdar olma imkanı sunar. Farklı ihtiyaçlara yönelik üretim yapmak ekonomiye dinamizm kazandırmaya yardımcı olur.
- İç ekonomide istikrarın sağlanması: Dış ticaret politikaları ile söz konusu istikrarsızlıklar giderilebilir.
- Ekonominin serbestleşmesi: Ülkelerin, liberal dış ticaret politikalarını uygulamasıyla ulusal ekonomi, dünya ekonomisi ile bütünleşir.
- Piyasadaki mevcut aksaklıkların giderilmesi: Dış ticaret politikaları ile yurt içine kolay bir şekilde girişi sağlanan ithal mallar tekelleşmenin kırılmasını sağlar. Bu durum yurt içindeki monopolleşmeyi gidermek için etkilidir.
- Kendine yeterlilik (otarşi): Dış ticaret ile ülkelerin, dış dünya ile olan ekonomik bağlantıları minimum seviyeye iner.
- Hazineye gelir sağlanması: Hem ithalata hem de ihracatta uygulanan vergilendirmeler hazine için önemli bir gelir kaynağıdır.
- Sosyal ve siyasal nedenler: Sosyal ve siyasi nedenlere bağlı olarak hükümetler bazen bazı sektörlere ait malların ithalatı sırasında alınan gümrük vergilerini artırırlar. Bu sayede endüstri dış rekabetten korunur.
İhracatta Risk Yönetimi: Tedbirler Nelerdir?
Gelecek ile ilgili bir kavram olan risk, kayıp ve zarar durumuna yol açabilecek olayın veya olayların ortaya çıkma olasılığını ifade eder. Riskin meydana gelip gelmeyeceği kesin olarak bilinmez. Ancak ortaya çıkma olasılığı yüksektir. Ticarette bulunan risk çeşitleri şunlardır:
- Mala ilişkin riskler
- Ödemeye ilişkin riskler
- Piyasa riski
- Fiyat riski
- Faiz riski
- Döviz riski
İş hayatında ve dış ticarette başarılı olabilmek için risklerle barışık olmak ve riskleri yönetebilmek önemlidir. Riskin bulunmadığı yerde getiri de olmaz. Özellikle ihracatta riskleri azaltmaya yönelik aşağıdaki önlemler alınabilir:
- Alıcının güvenilirliğini tespit etmek için bankalar, meslek odaları, ticaret müşavirlikleri ve ataşeliklerden bilgi alınabilir. Alıcı tarafın sektördeki yeri, bankalarla ilişkisi, ticari ahlakı, mali yapısı, diğer firmalarla olan bağlantıları, borç/alacak ilişkisi ve kredibilitesi incelenebilir.
- Taraflar arasında İhracat Sözleşmesi ve Tahkim Sözleşmesi yapılmalıdır. Ayrıntılı ve kapsamlı sözleşmeler, tarafların hak ve yükümlülüklerini ayrıca ürün ve ticari işlemlerle ilgili tüm yönlerin belirlenmesi açısından faydalıdır.
- Yükleme/teslim tarihi, ürün miktarı ve ürün kalitesi gibi konularda anlaşmazlıkları önlemek için Uluslararası Gözetim Şirketinden hizmet alınabilir.
- Ödeme ile ilgili risklere karşı Türk Eximbank'ın İhracat Kredi Sigortası programından yararlanmak faydalı olur. Ayrıca leasing, factoring ve forfaiting gibi alternatif finansman yöntemleri de tercih edilebilir.
- Nakliye kaynaklı doğabilecek risklere karşı nakliye sigortası yapılabilir.
- Kur değişimlerinden olumsuz etkilenmemek için döviz future (gelecek) kontratları, döviz swap, döviz opsiyonu ve döviz forward finansal teknikleri uygulanabilir.
- Vadeli alacaklar için kur riskine karşı bankalarla vadeli döviz alım satım sözleşmesi yapılabilir.
- Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasından (VOB) yararlanılabilir.
Gümrük Mevzuatı ve Dış Ticaret Uygulamalarında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Dış ticarette 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 73. maddesi uyarınca işletmelere sonradan kontrol uygulaması yapılır. Gümrük müfettişleri tarafından gerçekleştirilen denetlemelerde işletmeler birçok yönden incelenir. Bu denetimlerde sorun yaşamamak için dış ticaret uygulamalarında dikkat edilmesi gereken detaylardan bazıları şunlardır:
- Yapılan ticarete dair tüm yazışmalar ve sözleşmeler saklanmalı,
- Ticari fatura, TSE Uygunluk Belgesi, Kontrol Belgesi, kıymet bildirim formu ve Menşe Sertifikasının aslı ya da suretleri saklanmalı,
- GTİP’lere dikkat edilmeli,
- Tedarikçi firmadan EUR 1, Certificate of Orijin ve Form A gibi Menşe Şahadetnamesi istenmeli,
- Satıcı ve alıcı ilişkisi doğru şekilde beyan edilmeli,
- Faturalarda bulunan ağırlık, adet ve fiyat oranlarına dikkat edilmeli,
- Yurt içi giderlerini oluşturan kalemlerin içeriğine ve beyan edilmesine dikkat edilmeli,
- Tır Karnesi, Konşimento yanı sıra ATA Karnesi ve CMR tarzındaki uluslararası niteliği bulunan belgelerin suretleri korunmalı,
- KDV oranları doğru şekilde beyan edilmeli,
- Navlunun hangi firma tarafından ödendiği açık ve doğru şekilde beyan edilmeli,
Dış Ticarette Ödeme ve Finansman Yöntemleri: Seçenekler Nelerdir?
Dış ticarette farklı ödeme şekilleri kullanılabilir. Ödeme yöntemi taraflar arasında belirlenir. Dış ticarette kullanılan başlıca ödeme yöntemi seçenekleri şunlardır:
- Peşin Ödeme
- Vesaik Mukabili Ödeme/Tahsiller
- Kabul Kredili Mal Mukabili
- Kabul Kredili Vesaik Mukabili
- Kabul Kredili Ödeme
- Mal Mukabili Ödeme/Açık Hesap
- Akreditifli Ödeme
- İhracat Akreditif Teyit
- Teminat Akreditifi / Standby L/C
- Aval
- Harici Garantiler/Kontrgarantiler
- Geçici Mektup
- Kesin Mektuplar
- Avans Mektubu
- Ödeme/ Kefalet Mektubu
İhracatın Dijitalleşmesi: Dijital Ticarette Dikkat Edilmesi Gerekenler
Dijitalleşmenin yaygınlaşması birçok işletme ve birey için dış ticareti kolaylaştıran faktörlerden biridir. Ancak herhangi bir sorun ile karşılaşmamak için dijital ticarette alıcıların aşağıdaki konulara dikkat etmesi önemlidir. Bunlar şu şekildedir:
- Ürünler hakkında yeterli bilgiye sahip olmak
- Satın alınması planlanan ürünlerin yeterli stokta bulunması
- Ürünlerin teslimat süresi hakkında detaylı bilgiye sahip olmak
- Satıcı firma hakkında gerekli bilgilere sahip olmak
- Ödeme detayları
