Engelli Çocuğu Olan Kadın Çalışanların Erken Emeklilik Avantajı

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nden elde edilen bilgilere göre Türkiye nüfusu 31 Aralık 2022  tarihi itibarıyla 85 milyon 279 bin 553 kişiye ulaşmıştır. 

Yine, TÜİK’in Nüfus ve Konut Araştırmalarında, engellilik tanımı ve sınıflandırmasındaki yeni  yaklaşımlar çerçevesinde engelli personelin de sayımı yapılmaktadır. 

Bu çerçevede, Nüfus ve Konut Araştırmalarında engellilik; görme, duyma, konuşma, yaşıtlarına  göre öğrenme/basit dört işlem yapma, hatırlama/dikkatini toplama alanlarıyla hareket güçlüğü  (yürüme, taşıma, tutma ve merdiven inip çıkma) alanlarının en az birinde çok zorlandığını veya  hiç yapamadığını belirten kişiler en az bir engeli olan nüfus kapsamında gösterilmektedir. 

Nüfus ve Konut Araştırması sonuçlarına göre, en az bir engeli olan (3 ve daha yukarı yaş)  nüfusun oranı %6,9’dur. (4.876.000 kişi) Erkeklerde %5,9 olan bu oran kadınlarda %7,9’dur.  Yaş grubu arttıkça en az bir engeli olan nüfus oranının artma eğiliminde olduğu görülmektedir. 

Bunun dışında, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, gerek engelli bireylerin sayısının idari  kayıtlar üzerinden tespiti, gerekse engellilere yönelik politika geliştiren kurumların engelli  nüfusa ilişkin veri ihtiyacını gidermek için Bakanlık bünyesinde kamu kurum ve kuruşlarındaki  Engelli Sağlık Kurulu Raporlarını esas alarak oluşturduğu "Ulusal Engelli Veri Sistemine" göre, sistemde kayıtlı ve hayatta olan engelli sayısı; 1.414.643’ü erkek, 1.097.307’si kadın olmak  üzere 2.511.950’dir. Bunlar içinde ağır engeli olan kişi sayısı ise 775.012’dir. 

Yukarıdaki verilerden de anlaşılacağı üzere, ülkemizdeki engelli kişi sayısı toplam nüfus içinde  önemli bir paya sahiptir. 

Anayasamızda, Devlete, engellileri koruma ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri  alması konusunda özel olarak yükümlülük verilmiş ve çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife  şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı  sayılmayacağı vurgulanmıştır. 

Bu çerçevede, yazımızda, başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede “ağır  engelli” çocuğu bulunan kadın çalışanlara sosyal güvenlik mevzuatı ile getirilen erken  emeklilik avantajına değinilecektir. 

Sosyal güvenlik reformu ile yürürlüğe konulan 5510 sayılı Kanun ile başka birinin sürekli  bakımına muhtaç derecede “ağır engelli” çocuğu bulunan kadın çalışanlara erken  emeklilik yönünden önemli bir avantaj getirilmiştir.  

5510 sayılı Kanunun “Yaşlılık sigortasından sağlanan haklar ve yararlanma şartları” başlıklı 28  inci maddesine sekizinci fıkrası ile “Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan  kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu  bulunanların, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının 

dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş  hadlerinden de indirilir.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.  

Kimler erken emeklilik avantajdan yararlanabilir? 

• SSK (4/a), Bağ-Kur (4/b) ve Emekli Sandığı (4/c) statüsüne tabi olarak  çalışan kadın sigortalılar, 
• İsteğe bağlı sigortalılığa prim ödeyen kadın sigortalılar, 
• 5510 sayılı Kanunun ek 5, ek 6 ve ek 9 uncu maddesi kapsamında çalışan kadın sigortalılar, 

bu avantajdan yararlanabileceklerdir. 

Bu avantajdan yararlanmak için ne yapılması gerekiyor? 

Kadın sigortalılar, çocuklarının başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olup  olmadıklarının tespiti için SGK’ya müracaatlarını, sigortalılıkları devam ederken yapabilecekleri  gibi emeklilik aşamasında da yapabileceklerdir.  

Bu çerçevede, erken emeklilik hakkından faydalanmak isteyen kadın sigortalıların ağır engelli  çocuğu olduğunun tespiti için en son çalışmalarının geçtiği SGK İl/Merkez  Müdürlüğüne başvurması gerekmektedir.  

Başvurulan yer, çocukları “hakem hastaneler” olarak adlandırılan sağlık kurulu bulunan  hastanelere sevk edecek ve çocuğun engellilik durumu rapor ile belgelenecektir.  

Raporla durumun tespit edilmesinin ardından prim gün sayısına eklenecek ve emeklilik yaş  hadlerinden indirilecek süre hesaplanacaktır. Sürekli bakıma muhtaç olma halinin başladığı  tarih ile sona erdiği tarih arasında geçen veya bu süre içinde çocuğun yaşadığı süreye göre tespit  edilecektir. 

Kadın sigortalının ağır engelli çocuğunun birden fazla olması halinde, her çocuk için ayrı ayrı  sevk yapılacaktır. Kadın sigortalının Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’na başvurduğu  tarihte aktif olarak çalışıp çalışmadığına SGK tarafından bakılmayacaktır. Başka bir  ifade ile daha önce çalışması olanlar veya isteğe bağlı olanlar da bu sevk işlemlerini  yaptırabileceklerdir. 

Bugüne kadar erken emeklilik hakkından kaç kadın sigortalı yararlandı?  

5510 Sayılı Kanun Md:28/8’deki erken emeklilik hakkından 2009-2021 yılları arasında toplam  12.432 kadın sigortalı yararlanmıştır.

Kaynak: SGK 

Prim gün sayısına eklenecek ve yaştan düşülecek olan süre nasıl tespit ediliyor? 

Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan ağır engelli  çocuğu bulunanların 1 Ekim 2008 gününden sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri,  

• Prim ödeme gün sayıları toplamına eklenmekte 
• Eklenen bu süreler ayrıca emeklilik yaş hadlerinden indirilmektedir. 

Evlat edinilen çocuklardan dolayı bu avantajdan yararlanılabilir mi?  

Kadın sigortalının kendisinin veya eşiyle birlikte evlat edindiği çocuğunun da başka birinin  sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olduğunun tespiti halinde bu çocuk nedeniyle de  kadın sigortalı söz konusu avantajdan yararlanabilecektir. 

Bu durumda olan kadın sigortalının ilave hizmeti belirlenirken diğer hususlarla birlikte çocuğun  evlat edinildiği tarih de göz önünde bulundurulacak, ancak ilave hizmetin verileceği sürenin  başlangıcı çocuğun evlat edinilme tarihinden önce olamayacaktır. 

Ağır engelli çocuk sayısının birden fazla olması durumunda bu avantajdan nasıl  yararlanılacak? 

Kadın sigortalının başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğunun  birden fazla olması halinde maluliyet tarihi eski olan rapor esas alınarak söz konusu  avantajdan yararlanacağı hizmet süresinin başlangıcı belirlenecektir. 

Çocuklardan birinin başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli olma  durumundan çıkması halinde diğer çocuklarından dolayı kadın sigortalıya ilave hizmet verilmeye  devam edilecektir. Ancak, diğer çocukların maluliyetlerinin başlangıç tarihi malul durumdan  çıkan çocuğun çıkış tarihinden sonraki bir tarih ise bu çocuklarının maluliyetinin başlangıç  tarihten itibaren ilave hizmet süresi verilecektir.